Chuyển đổi số báo chí: Xây dựng cơ quan báo chí Nghệ An theo hướng chuyên nghiệp, hiện đại - Kỳ 2: Công thức nào trong chuyển đổi số báo chí?
Chuyển đổi số báo chí là một quá trình hài hòa, cân đối nhiều yếu tố
Có thể nói, chuyển đổi số trong cơ quan báo chí không phải là một cuộc cách mạng quá lớn về công nghệ và thiết bị, mà trước tiên phải là sự thay đổi trong suy nghĩ và cách làm của người làm báo nói chung và của người đứng đầu cơ quan báo chí nói riêng. Không có nội dung tốt và gắn được với nhu cầu thực tiễn thì không có độc giả, cũng có nghĩa là không tạo được điều kiện để có nguồn thu cho tái đầu tư cho phát triển. Mà muốn có nội dung tốt thì yếu tố quyết định là "Con người". Do vậy, cần chú trọng đào tạo hoặc đào tạo lại để có một đội ngũ nhân lực có khả năng sử dụng thành thạo, tinh thông các công cụ số và cách tiếp cận mới mẽ, một cách nghĩ khác, làm khác, tạo ra một kết quả khác biệt, hiệu quả hơn. Trên tinh thần đó, không chỉ cơ báo chí mà lãnh đạo, quản lý cơ quan báo chí cũng phải nâng cao trình độ, thấm nhuần tinh thần và sẵn sàng đối diện với những thách thức trong quá trình chuyển đổi số để đủ năng lực định hướng thông tin kịp thời, nhất là trong lĩnh vực đấu tranh phản bác những thông tin sai trái, bảo vệ chủ trương, đường lối đúng đắn của Đảng, Nhà nước ta.
Không thể có công thức chung cho tất cả các cơ quan báo chí, có những quy trình có thể rất thành công với cơ quan này, nhưng khi áp dụng lại hoàn toàn không hiệu quả với cơ quan khác. Bởi vậy, các cơ quan quản lý nhà nước về báo chí, truyền thông cần có phương án để chỉ đạo xây dựng phù hợp trong việc chuyển đổi số, thúc đẩy nhanh tiến trình chuyển đổi số, để từ đó làm chủ nền tảng số, nền tảng truyền thông xã hội trở thành dòng chảy chính về thông tin, có vai trò định hướng dư luận trên không gian mạng. Mỗi cơ quan báo chí cần thay đổi cách nhìn về chính mình trong chuyển đổi số. Cụ thể, trong thời đại công nghệ 4.0, báo chí không còn là một tờ báo đơn thuần mà phải hướng tới là một tổ hợp, một công ty tin tức đa phương tiện, đa nền tảng, đa thiết bị, cho dù về quy mô có sự khác nhau đối với mỗi đơn vị báo chí. Bên cạnh đó, báo chí thực hiện chuyển đổi số phải đa dạng hóa thị trường; đa dạng hóa nguồn thu và xây dựng tòa soạn hội tụ thực chất để không còn có sự giằng co giữa cũ và mới. Đó cũng chính là vấn đề tư duy.
Khi đã có tư duy đúng và thực sự muốn thực hiện chuyển đổi số thì người lãnh đạo cơ quan báo chí cần tìm tòi và biết cách tạo ra một quy trình sản xuất mới, sản phẩm thông tin mới, gắn với đội ngũ làm chuyển đổi số được đào tạo, thậm chí tạo ra văn hoá trong toà soạn cho phù hợp với môi trường chuyển đổi số. Đây là nội lực quan trọng của cơ quan báo chí.
Chuyển đổi số báo chí là một quá trình hài hòa cân đối nhiều yếu tố. Hai yếu tố quan trọng nhất là thiết bị công nghệ và con người phải được tạo dựng song hành và nâng cao trên cơ sở yêu cầu của quá trình thực hiện chuyển đổi số. Nếu cố tình đột phá thật nhanh không tính tới đủ những yếu tố liên đới thì quá trình chuyển đổi có thể còn chậm hơn. Do vậy, để chuyển đổi thành công và nhanh cần tính tới những yếu tố cần tác động tới.
Phát huy vai trò của cơ quan quản lý nhà nước hỗ trợ các cơ quan báo chí trong chuyển đổi số.
Để các cơ quan báo chí chuyển đổi số thành công thì vai trò của Nhà nước mà trực tiếp là các cơ quan quản lý nhà nước về báo chí rất quan trọng. Không chỉ là tạo hành lang pháp lý cho thử nghiệm các công nghệ mới mà còn hỗ trợ 3 nền tảng giúp các cơ quan báo chí chuyển đổi số, bao gồm: Nền tảng quản lý tòa soạn điện tử, cho phép xây dựng tòa soạn hội tụ công nghệ hiện đại, đưa toàn bộ nghiệp vụ báo chí lên môi trường số; nền tảng phân tích thông tin, dư luận trên mạng xã hội, giúp các cơ quan báo chí nắm bắt kịp thời thông tin, dư luận xã hội, nhờ đó nhận biết được nhu cầu thông tin, có tin bài đáp ứng đúng mong muốn của người đọc, đúng thời điểm người đọc cần; hỗ trợ phòng chống tấn công và ứng cứu khẩn cấp cho hệ thống thông tin của các cơ quan báo chí nhằm tạo lá chắn, bảo vệ hoạt động trên môi trường số cho cơ quan báo chí. Đây là những vấn đề quan trọng cả cho trước mắt và lâu dài đối với cơ quan báo chí khi thực hiện chuyển đổi số mà cơ quan quản lý cần đáp ứng.
Trước yêu cầu đó, ngày 6/4/2023 Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 348/QĐ-TTg của phê duyệt Chiến lược Chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030. Mục tiêu của Chiến lược nhằm xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; làm tốt sứ mệnh thông tin tuyên truyền phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, sự nghiệp đổi mới của đất nước; đảm bảo vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng; đổi mới hiệu quả trải nghiệm của độc giả; tạo nguồn thu mới; thúc đẩy phát triển ngành công nghiệp nội dung số.
Để đạt được mục tiêu này, cơ quan báo chí, cơ quan chủ quản báo chí taiij Nghệ An và các cơ quan quản lý cần đồng hành thực hiện các nhiệm vụ sau:
Thứ nhất, cần tăng cường tuyên truyền để nâng cao nhận thức về vai trò quan trọng và sự cấp thiết của việc đẩy mạnh chuyển đổi số trong lĩnh vực báo chí cho cán bộ quản lý thông tin, truyền thông, lãnh đạo, phóng viên và biên tập viên từ cấp trung ương đến địa phương. Chương trình chuyển đổi số quốc gia đang được triển khai và báo chí cũng cần đi theo xu hướng này để đảm bảo sự đồng bộ và phát triển. Tăng cường hoạt động tuyên truyền, biểu dương và tôn vinh những tổ chức, cá nhân đã có thành tích và sáng kiến trong quá trình chuyển đổi số báo chí. Việc chia sẻ kinh nghiệm, lan tỏa và nhân rộng những thành công này sẽ đóng góp vào việc thúc đẩy quá trình chuyển đổi số, nâng cao chất lượng báo chí.
Thứ hai, cơ quan quản lý cần tiến hành rà soát, xây dựng, đề xuất sửa đổi và bổ sung các văn bản pháp luật liên quan đến báo chí nhằm thúc đẩy và hỗ trợ quá trình chuyển đổi số của các cơ quan báo chí. Việc này đảm bảo các quy định pháp luật phù hợp với yêu cầu của việc chuyển đổi số, tạo ra môi trường thuận lợi và hỗ trợ cho các cơ quan báo chí trong quá trình chuyển đổi và phát triển.
Thứ ba, cơ quan báo chí cần phát triển đa dạng sản phẩm báo chí số; sáng tạo, thiết kế các mô hình sản phẩm thông tin mới trên các nền tảng khác nhau nhằm tăng cường sự tương tác với độc giả, cung cấp thông tin nhanh chóng, phổ biến và chính xác theo nhu cầu của độc giả; phát triển các sản phẩm báo chí số chất lượng tốt hơn, đổi mới trải nghiệm của độc giả và xây dựng các gói sản phẩm/dịch vụ phù hợp với từng nhóm người dùng; đồng thời ứng dụng các thành tựu đạt được trong lĩnh vực khoa học và công nghệ để tự động hóa quy trình sản xuất nội dung, từ đó thúc đẩy quá trình sản xuất nội dung hiệu quả.
Thứ tư, cơ quan quản lý cần phát triển nền tảng số; Xây dựng các công cụ thu thập, xử lý dữ liệu, dự báo, theo dõi và giám sát chất lượng thông tin, đồng thời phát triển chỉ số đánh giá mức độ trưởng thành trong quá trình chuyển đổi số báo chí; Hỗ trợ cơ quan báo chí phát triển nền tảng phát thanh số, nền tảng truyền hình số, cùng với việc phát triển nền tảng báo chí điện tử. Cần khuyến khích, hỗ trợ các cơ quan báo chí có đủ tiềm lực về công nghệ, tài chính để xây dựng nền tảng riêng nhằm đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số; Hỗ trợ các cơ quan báo chí trong việc ứng dụng công nghệ thông tin để quản lý và điều hành tác nghiệp thông qua việc áp dụng nền tảng quản lý tòa soạn điện tử, giúp tăng cường hiệu quả, sự linh hoạt trong quản lý và điều hành các hoạt động báo chí.
Thứ năm, cần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, Tổ chức tập huấn cho cán bộ quản lý thông tin, truyền thông và lãnh đạo các cơ quan báo chí về các kỹ năng cơ bản, cần thiết trong quá trình chuyển đổi số báo chí; Phát triển các khóa đào tạo và nâng cao kiến thức, kỹ năng về công nghệ thông tin, an ninh mạng, thu thập, phân tích và xử lý dữ liệu, nhằm hỗ trợ quá trình đổi mới sản xuất, phân phối nội dung, cũng như giám sát và đánh giá chất lượng thông tin.
Có thể khẳng định, chuyển đổi số đang dẫn dắt báo chí khai phá tiềm năng truyền thông lớn mạnh, nhờ vào các nền tảng công nghệ tân tiến, năng lực vô hạn của con người. Nếu được hỗ trợ, gắn kết trách nhiệm chặt chẽ giữa Nhà nước, các cơ quan chủ quản, cơ quan báo chí, cơ sở đào tạo, thì việc giải bài toán về nhân lực sẽ trở nên dễ dàng hơn rất nhiều, mở ra thời kỳ tươi sáng cho ngành báo chí Việt Nam nói chung và Nghệ An nói riêng./.
Lan Oanh