Hoạt động xuất bản luôn có vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống xã hội, Luật xuất bản năm 2012 đã nêu rõ: Hoạt động xuất bản thuộc lĩnh vực văn hóa, tư tưởng nhằm phổ biến, giới thiệu tri thức thuộc các lĩnh vực của đời sống xã hội, giá trị văn hóa dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại, đáp ứng nhu cầu đời sống tinh thần của nhân dân, nâng cao dân trí, xây dựng đạo đức và lối sống tốt đẹp của người Việt Nam, mở rộng giao lưu văn hóa với các nước, phát triển kinh tế - xã hội, đấu tranh chống mọi tư tưởng và hành vi làm tổn hại lợi ích quốc gia, góp phần vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Hoạt động xuất bản bao gồm các lĩnh vực xuất bản, in và phát hành xuất bản phẩm. Trong đó, xuất bản là việc tổ chức, khai thác bản thảo, biên tập thành bản mẫu để in và phát hành hoặc để phát hành trực tiếp qua các phương tiện điện tử; in là việc sử dụng thiết bị in để tạo ra xuất bản phẩm từ bản mẫu; phát hành là việc thông qua một hoặc nhiều hình thức mua, bán, phân phát, tặng, cho, cho thuê, cho mượn, xuất khẩu, nhập khẩu, hội chợ, triển lãm để đưa xuất bản phẩm đến người sử dụng.

Trong những năm gần đây, hoạt động hoạt động xuất bản trên cả nước nói chung gặp nhiều khó khăn, thách thức do do sự phát triển nhanh chóng và mạnh mẽ của công nghệ. Máy vi tính, điện thoại thông minh, internet, chuyển đổi số đã làm thay đổi rất nhiều đời sống xã hội, trong đó có việc học tập, nghiên cứu, tiếp cận với thông tin… từ  đó ảnh hưởng trực tiếp tới hoạt động xuất bản cũng như văn hoá đọc trong Nhân dân.

Lãnh đạo UBND tỉnh tặng hoa chúc mừng nhân dịp kỷ niệm 70 năm ngày truyền thống ngành xuất bản, in, phát hành sách

Nghệ An là tỉnh có dân số đông, có đời sống văn hoá và lịch sử hết sức đa dạng và truyền thống hiếu học được truyền từ đời này sang đời khác, đây là điều kiện thuận lợi cho sự phát triển của ngành xuất bản. Trên địa bàn tỉnh Nghệ An hiện có 02 nhà xuất bản là Nhà xuất bản Nghệ An và Nhà xuất bản Đại học Vinh; khoảng 120 cơ sở in, trong đó có 16 cơ sở được cấp giấy phép in xuất bản phẩm, còn lại là các cơ sở in bạt, in kỹ thuật số…; khoảng 293 cơ sở phát hành, trong đó 07 cơ sở là doanh nghiệp đã đăng ký hoạt động phát hành với Bộ Thông tin và Truyền thông (TT&TT) và Sở TT&TT Nghệ An, số đơn vị còn lại chủ yếu là các cơ sở hoạt động theo loại hình kinh doanh hộ gia đình không thuộc đối tượng phải đăng ký hoạt động phát hành.

Công tác quản lý nhà nước về xuất bản thời gian qua được Sở TT&TT triển khai thường xuyên, liên tục. Hằng năm, Sở TT&TT đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo, triển khai các quy định mới trong lĩnh vực xuất bản, in, phát hành cho UBND cấp huyện và các đơn vị trong ngành để biết và thực hiện; tổ chức mỗi năm ít nhất 01 cuộc tập huấn triển khai các quy định, nghiệp vụ thanh tra trong lĩnh vực xuất bản cho cán bộ Phòng Văn hoá và Thông tin cấp huyện để phục vụ công tác quản lý nhà nước về xuất bản tại địa phương. Tuỳ điều kiện thực tế mỗi năm, Sở TT&TT phối hợp với Ban tuyên giáo Tỉnh uỷ và một số đơn vị trong ngành tổ chức giao ban công tác xuất bản – in – phát hành cuối năm (có năm tổ chức thêm giao ban 6 tháng) nhằm đánh giá thực trạng công tác xuất bản, tháo gỡ những khó khăn vướng mắc trong ngành cũng như định hướng hoạt động cho thời gian tới. Để hỗ trợ ngành in trong tỉnh ngày càng phát triển, Sở TT&TT đã tích cực hỗ trợ các đơn vị in trong ngành thành lập Hiệp hội in Nghệ An. Ngày 05/9/2019, UBND tỉnh Nghệ An ra Quyết định số 3498/QĐ-UBND Quyết định cho phép thành lập Hiệp hội in Nghệ An, đây là dấu mốc quan trọng trong sự phát triển tiếp theo của ngành in Nghệ An. Hiệp hội với tư cách đại diện cho các doanh nghiệp sẽ phản ánh các khó khăn, vướng mắc cũng như bình luận, góp ý các chính sách, quy định của các cơ quan Nhà nước, hành vi của cán bộ, công chức Nhà nước trong quản lý cũng như hoạch định chính sách trong ngành in; ngoài ra Hiệp hội còn giúp kết nối các cơ sở in trong tỉnh, tạo ra sân chơi lành mạnh cho các đơn vị trong ngành.

Sở TT&TT và Ban Tuyên giáo Tỉnh uỷ tổ chức giao ban xuất bản, in, phát hành

Công tác thẩm định, cấp các loại giấy phép trong lĩnh vực xuất bản thời gian qua đã được Sở TT&TT triển khai nghiêm túc, đảm bảo thời gian, quy định của pháp luật. Để tạo điều kiện cho các tổ chức cá nhân trong việc thực hiện các thủ tục hành chính, Sở TT&TT đã tham mưu UBND tỉnh giảm thời gian giải quyết tất cả các thủ tục hành chính trong lĩnh vực xuất bản (trung bình giảm 20-30% so với quy định). Trung bình mỗi năm Sở TT&TT cấp khoảng 150 giấy phép các loại trong lĩnh vực xuất bản, trong đó chủ yếu và nhiều nhất là cấp giấy phép xuất bản tài liệu không kinh doanh. Việc đọc lưu chiểu các xuất bản phẩm do Sở TT&TT cấp phép được thực hiện đầy đủ, thường xuyên để kịp thời phát hiện các xuất bản phẩm thực hiện không đúng nội dung bản thảo đã xin cấp phép cũng như giấy phép được cấp.

            Công tác tham mưu xuất bản phẩm đặt hàng của UBND tỉnh được triển khai hàng năm đảm bảo đúng tiêu chí, định hướng đề tài của UBND tỉnh. Trên cơ sở hồ sơ trình của Nhà xuất bản Nghệ An, Sở Thông tin và Truyền thông đã xem xét nội dung, tiêu chí, đối chiếu định hướng của UBND tỉnh, thẩm định danh mục phát hành… để tham mưu UBND tỉnh danh mục các đầu sách, số lượng, đối tượng nhận xuất bản phẩm đặt hàng hằng năm. Trung bình mỗi năm Sở TT&TT tham mưu UBND tỉnh đặt hàng từ 12 - 15 đầu sách.

Ra mắt Hiệp hội in Nghệ An (năm 2019)

Công tác thanh tra trong lĩnh vực xuất bản được triển khai thường xuyên, Đội liên ngành phòng chống in lậu của tỉnh (thường trực là Thanh tra Sở TT&TT) hàng năm đều tổ chức các cuộc thanh tra trong lĩnh vực xuất bản. Qua thanh tra đã phát hiện, xử lý nhiều vụ việc, đối tượng trong lĩnh vực xuất bản. Từ năm 2020 đến nay đã tiến hành thanh tra 10 cuộc với 59 đối tượng được thanh tra, tổng số tiền xử phạt vi phạm hành chính là 40 triệu đồng. UBND các huyện, thành phố, thị xã hàng năm cũng có nhiều cuộc thanh tra, kiểm tra hoạt động xuất bản trên địa bàn cấp huyện. Qua thanh tra, kiểm tra đã tuyên truyền các quy định của pháp luật cũng như phát hiện, xử lý các sai phạm một cách kịp thời, góp phần thực hiện tốt hơn công tác quản lý hoạt động xuất bản tại địa phương.

          Nhìn chung các đơn vị xuất bản trên địa bàn tỉnh đã chấp hành tốt các quy định của pháp luật trong quá trình hoạt động, góp phần phát triển văn hoá xã hội cũng như kinh tế cho tỉnh nhà. Các xuất bản phẩm được xuất bản có chất lượng về nội dung, góp phần quan trọng trong việc tuyên truyền đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước, nâng cao dân trí, phát triển kinh tế, văn hóa - xã hội, phát triển văn hóa đọc trong cộng đồng. Các sản phẩm in đa dạng, có chất lượng tốt, đảm bảo phục vụ mọi nhu cầu của khách hàng không chỉ trong tỉnh mà còn vươn ra các tỉnh khác. Hoạt động phát hành từng bước phát triển, đảm bảo phục vụ tốt nhu cầu của nhân dân. Một số đơn vị phát hành lớn đã mở rộng được mạng lưới (điểm phát hành) trong và ngoài địa bàn tỉnh. Công tác phát triển văn hoá đọc từng bước được quan tâm, một số đơn vị phát hành bước đầu xây dựng được không gian đọc sách riêng cho khách hàng, một số đơn vị thường xuyên tổ chức các hội chợ sách, công tác xã hội từ thiện (tặng sách) cũng được một số đơn vị quan tâm triển khai.

Sở TT&TT tổ chức trao tặng sách cho thư viện trường học có điều kiện khó khăn nhân dịp Ngày sách và văn hoá đọc Việt Nam 21/4

Công tác quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản trên địa bàn tỉnh thời gian qua được triển khai đầy đủ, thuận lợi, toàn diện, có hiệu quả. Tuy nhiên vẫn có một số tồn tại, hạn chế, khó khăn cần giải quyết như: Tình trạng phát hành xuất bản phẩm không rõ nguồn gốc, không có hoá đơn chứng từ vẫn còn tồn tại. Các số cơ sở in nhỏ lẻ thường xuyên có sự biến động nên khó khăn trong việc nắm bắt và theo dõi. Một số đơn vị chưa thực hiện tốt việc đăng ký, đăng ký lại hoạt động cơ sở in. Một vài quy định trong lĩnh vực xuất bản còn chưa thực sự phù hợp, gây khó khăn trong quá trình quản lý. Ví dụ như quy định về đăng ký hoạt động cơ sở in, hồ sơ chỉ yêu cầu 01 tờ khai đăng ký hoạt động cơ sở in, trong thời gian 03 ngày làm việc cơ quan nhà nước có trách nhiệm cấp giấy xác nhận đăng ký hoạt động cơ sở in cho đơn vị đó. Pháp luật quy định hồ sơ đơn giản như vậy nhưng nhiều thông tin cần kiểm tra trước khi cấp giấy xác nhận (cơ quan nhà nước không thể cấp một giấy xác nhận khi không chắc chắn tính chính xác của thông tin), trong khi không được phép yêu cầu công dân cung cấp thêm hồ sơ, giấy tờ, điều này gây khó khăn trong quá trình thực thi nhiệm vụ của cán bộ công chức.

Để thúc đẩy hoạt động xuất bản trên địa bàn tỉnh ngày càng phát triển, đồng thời tuân thủ đúng các quy định của pháp luật, Sở TT&TT xác định một số nhiệm vụ trọng tâm trong thời gian tới như sau:

Tiếp tục công tác chỉ đạo, triển khai, tập huấn các quy định của pháp luật trong lĩnh vực xuất bản cho đội ngũ cán bộ Phòng Văn hoá và Thông tin cấp huyện để tăng cường công tác quản lý hoạt động xuất bản tại các địa phương. Đồng thời cũng cần tăng cường chỉ đạo, mở các lớp tập huấn, các cuộc giao ban hoạt động xuất bản cho các cơ sở xuất bản, in, phát hành để quán triệt, triển khai các quy định trong hoạt động xuất bản     . Kiến nghị, đề xuất với cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật trong hoạt động xuất bản còn chưa phù hợp với thực tiễn.

Chú trọng việc thẩm định hồ sơ, cấp các loại giấy phép trong hoạt động xuất bản, đảm bảo tạo điều kiện thuận lợi cho công dân cũng như đúng quy định của pháp luật.

Nghiên cứu xây dựng kế hoạch chuyển đổi số cho ngành xuất bản, in, phát hành tỉnh Nghệ An, góp phần bắt kịp xu thế, nâng cao năng suất cho các đơn vị trong ngành.

Tập trung công tác thanh tra, kiểm tra và xử lý vi phạm trong hoạt động xuất bản để kịp thời phát hiện, chấn chỉnh, xử lý các hành vi vi phạm; đồng thời hướng dẫncác đơn vị thực hiện đúng các quy định trong hoạt động xuất bản.

Trong bối cảnh kinh tế, xã hội, khoa học công nghệ ngày càng phát triển, công tác quản lý nhà nước về hoạt động xuất bản cũng cần có những đổi mới để thúc đẩy ngành xuất bản bắt kịp với thời đại, đồng thời vẫn đảm bảo thực hiện đúng các quy định của pháp luật - Để ngành xuất bản nói chung và của tỉnh Nghệ An nói riêng luôn luôn giữ được vai trò vốn có của nó trong việc truyền bá tri thức, nâng cao dân trí, phát triển văn hóa, xây dựng nền tảng tư tưởng, đạo đức, lối sống, nhân cách và trí tuệ con người Việt Nam trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Hoàng Thăng Long - Sở TT&TT